KAMUDA BÜYÜK BÖLÜNME

Hizmetlerle birlikte idari vesayet yetkisinin de parçalanması

Yerinden yönetim anlayışı gereğince yerel yönetimlerin kuruluş ve görevlerine ilişkin asli düzenlemeler kanunla yapılabilmektedir lakin günümüzde kamu hizmetleri alanı ve hizmetlerin örgütlü hali olan bakanlık yapılanması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle de düzenlenebilmektedir.1 ve 4 sayılı CBK’ların yanı sıra iki bakanlık arasında yapılan 3 Ağustos 2018 tarihli protokolle yerel kamu hizmetlerine ilişkin karar verme, hizmet üretme ve bunların yürütümüne dair asli görevler İçişleri Bakanlığından alınarak ÇŞİDB’ye verilmiştir. Bu protokolle idari vesayete ilişkin görev, yetki ve sorumlulukların İçişleri Bakanlığında kaldığı belirtilmiştir.

Protokolde böyle bir işbölümü yapılmış olmasına rağmen yerel yönetim hizmetlerinin planlanmasında ve sunumunda asıl yetkili bakanlığın ÇŞİDB olması, idari vesayet yetkilerinin İçişleri Bakanlığına özgülenmesi durumunu da sorgulatır hale gelmiştir. Belediyelere ilişkin mevcut mevzuat uyarınca faaliyet raporları, bütçe, borçlanma, işletme kurma, yurt dışı ilişkiler, bazı hizmetlerin imtiyaz yoluyla devri, taşınmaz tahsisi, norm kadro ilke ve standartları gibi konularda artık ÇŞİDB yetki sahibidir.

İdari vesayet sadece yerel yönetimler üzerinde değil tüm yerinden yönetim kuruluşları üzerinde merkezi yönetimin sahip olduğu bir yetkidir. Genellikle denetim kapsamında değerlendirilen (Duran, 1982: 50-52) idari vesayet, üniter devletlerde hem yapı hem de işlev açısından bütünlüğü anlatan olmazsa olmaz bir ilkedir, yasal bir ilişki biçimidir.İdari vesayeti salt “denetim”le ilişkilendirmek ve yerel özerklik karşısında kötü polis rolü yüklemek doğru bir değerlendirme değildir. İdari vesayet kamu hizmetlerinde ve bu hizmetleri sunan kurumlarda birliğin ve uyumun, kamu yararının teminatıdır (Bkz. Onar, 1966: 622-624; Ayman Güler, 2021: 125, 146-147, 388).

Dipnot

(1)Yerel kamu hizmetleri açısından yerel yönetim birimlerinin iki bakanlığa ayrı ayrı özgülenmesi sorguya muhtaçtır. İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde aşağıdaki örneklerle somutlaştırmaya çalışalım.
Büyükşehir belediyesi bürokrasisinin en tepesinde bulunan genel sekreteri ÇŞİD Bakanı, il özel idaresindeki genel sekreteri İçişleri Bakanı atamaktadır. Belediyelerin faaliyet raporu ve bütçe tasarısı ÇŞİDB’ye, il özel idarelerininki ise İçişleri Bakanlığına gönderilmektedir. Belediyelerde ulaşım, alt yapı, bütçe ve muhasebe, engelli hizmetlerine yönelik esaslar ÇŞİDB tarafından çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir. İl özel idarelerinde ise bütçe ve muhasebe hizmetleri için düzenlenecek yönetmeliği İçişleri Bakanlığı çıkarmaktadır.

İl özel idarelerinde norm kadro ilke ve standartları konusunda Cumhurbaşkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü ile birlikte yetkili olan İçişleri Bakanlığıdır; belediyelerde ise ÇŞİDB’dir. İl özel idareleri, mali tablolarını üçer aylık dönemler halinde İçişleri Bakanlığına, belediyeler ise ÇŞİDB’ye göndermektedir. İl özel idareleri bütçe içi işletmeleri İçişleri Bakanlığının izniyle, belediyeler ise ÇŞİDB’nin izniyle kurabilmektedir. İl özel idarelerinde bütçe gelirlerinin %10’unu aşan borçlanma kararları İçişleri Bakanlığının, belediyelerde ÇŞİDB’nin onayına tabidir. Belediyelerin kuracağı yurt dışı ilişkilerinde ÇŞDİB’nin, il özel idarelerinde ise İçişleri Bakanlığının izni gerekmektedir.